Studia podyplomowe są atrakcyjnym rozwiązaniem dla osób, które niewłaściwie wybrały kierunek swojego kształcenia i skończywszy studia wyższe, posiadają zawód mało dochodowy, bądź nieciekawy lub o małym popycie. Posiadając wyższe wykształcenie, osoby takie mogą przebranżowić się, podejmując studia podyplomowe.
Jak sama nazwa wskazuje, aby zapisać się na tego typu studia, należy posiadać dyplom ukończenia szkoły wyższej, czyli posiadać przynajmniej tytuł licencjata lub inżyniera. Można jednak znaleźć uczelnie, przyjmujące na studia podyplomowe osoby, które nie obroniły jeszcze pracy dyplomowej, muszą one jednak uzyskać tytuł przed zakończeniem studiów podyplomowych.
Studia podyplomowe są również skierowane do osób, chcących się rozwijać, poszerzać swoje horyzonty. Nie każda osoba, po zakończeniu studiów żałuje wyboru, którego dokonała przed kilkoma laty, składając podanie o przyjęcie na studia. Wielu ludzi kocha swoją pracę, jednak z czasem zaczyna ich nudzić codzienne wykonywanie tych samych obowiązków i chcą nabyć nowych umiejętności aby zwiększyć i urozmaicić zakres zawodowych obowiązków. Przykładem może być przedszkolanka, która ukończyła pedagogikę przedszkolną bądź wczesnoszkolną i podejmuje studia podyplomowe na kierunku logopedia.
Studia podyplomowe są również skierowane do osób, których profesja wymaga ciągłego rozwoju i dokształcania się aby otrzymywać awanse oraz pozostać konkurencyjnym na rynku pracy. Przykładem takiego zawodu może być np. grafik komputerowy.
Wszelkie przepisy związane ze studiami podyplomowymi reguluje Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. 2005 nr 164 poz. 1365 z późniejszymi zmianami).
Studia podyplomowe, zgodnie z wymaganiami Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, mogą być organizowane przez uczelnie wyższe, instytuty badawcze, instytuty naukowe Polskiej Akademii Nauk, a także Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego.
Powyższa ustawa reguluje wymagany okres trwania studiów podyplomowych, nie mogą być one krótsze niż dwa semestry, natomiast maksymalny czas trwania nie jest określony i zazwyczaj wynika on z obszerności zakresu. Obecnie studia podyplomowe trwają zazwyczaj jeden rok czyli dwa semestry.
Uczestnicy studiów podyplomowych nie są ograniczani wymaganiami wiekowymi. Bardzo często zdarza się, że w tego typu zajęciach uczestniczą osoby w wieku dwudziestu dwóch lat, czyli zaraz po ukończeniu pierwszego stopnia studiów wyższych oraz osoby po pięćdziesiątym roku życia, które chcą zaktualizować i poszerzyć swoją wiedzę. Dla osób w starszym wieku studia podyplomowe są również możliwością na uchronienie się przed zwolnieniem oraz umocnienie swojej pozycji na rynku pracy, poprzez stanie się konkurencyjnymi z osobami młodymi.
Studia podyplomowe są studiami płatnymi, ich koszt, w zależności od kierunku oraz długości trwania wynosi zazwyczaj od 3.000,00 zł do 10.000,00 zł. Zazwyczaj studenci uiszczają opłaty z własnej kieszeni, zdarza się jednak, że to pracodawcy wysyłają swoich pracowników na dodatkowe kursy, aby poszerzyli swoją wiedzę i umiejętności, a ich praca stała się bardziej efektywna.
Niejednokrotnie wiąże się to jednak z koniecznością długoterminowej współpracy z daną firmą. Pracodawcy wymagają bowiem, w zamian za opłacenie studiów podyplomowych, podpisania przez pracownika zobowiązania czyli tzw. lojalki, że deklaruje przepracować w danym przedsiębiorstwie kilka lub nawet kilkanaście lat. Warto jest zwracać uwagę na oferty darmowych studiów podyplomowych, które są zazwyczaj publikowane w sieci bądź umieszczane na tablicach ogłoszeń urzędów pracy.
Studia takie są zazwyczaj współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Aby uczestniczyć w bezpłatnych lub częściowo płatnych studiach podyplomowych trzeba spełniać określone wymogi. Obostrzenia mogą dotyczyć między innymi płci, wykształcenia, obecnego zatrudnienia, doświadczenia zawodowego.
Niestety projekty sfinansowane ze środków Unii Europejskiej są bardzo rygorystycznie sformalizowane, dlatego organizatorzy studiów nie mogą tolerować odstępstw od ściśle określonych wymogów.
Zazwyczaj uczestnictwo w studiach podyplomowych wymaga jedynie przedłożenia dyplomu ukończenia studiów wyższych oraz uiszczenia opłaty rekrutacyjnej, a następnie opłaty za studia, która zazwyczaj jest rozkładana na raty. W przypadku kierunków szczególnie obleganych, gdzie ilość chętnych przekracza liczbę miejsc, uczelnie decydują się przyjąć dodatkowe kryteria przy rekrutacji np. ocena na dyplomie, bądź przeprowadzają egzaminy wstępne. Mogą mieć one formę rozmowy kwalifikacyjnej, testu wyboru lub egzaminu otwartego.
