Studia, czyli nauka w szkole wyższej, zwanej też uczelnią, to ostatni etap drabiny polskiego systemu edukacyjnego, Nie licząc przerw wynikających z urlopów, chorób, przypadków losowych czas przejścia przez cały system szacuje się minimum na 18 lat.
Pierwszy na drabinkę wchodzi sześciolatek, który w klasie popularnie zwanej zerówką przez rok przygotowuje się do nauki w szkole podstawowej. Podstawówka to osiem kolejnych lat życia.
Cztery lata ogólniaka, pięć lat na studiach magisterskich i dwa lata na doktorat. 18 lat spędzonych w szkołach, to najkrótsza droga od zerówki do szczytu, jakim jest tytuł doktora. Oczywiście w zależności od rodzaju szkoły średniej i studiów wyższych czas zdobywania wykształcenia znacznie się wydłuża.
Wspomniany wyżej doktorat jest najwyższym III stopniem studiów wyższych. Wybierany jest przez niewielki odsetek studentów, choć w statystyki z ostatnich lat pokazują wciąż lekki wzrost ilości doktorantów. Co rok na studiach stopnia III naukę pobiera ok 40 tysięcy studentów.
Bezpośrednio po szkole średniej zakończonej uzyskaniem świadectwa maturalnego można rozpocząć studia I stopnia. Są to trzyletnie studia licencjackie lub trzyipółletnie studia inżynierskie. Nazywane studiami wyższymi zawodowymi kończą się obroną pracy dyplomowej.
Posiadacz tytułu licencjata lub inżyniera może rozpocząć studia na szczeblu kolejnym – stopień II studiów określa się mianem studiów magisterskich uzupełniających. W ciągu czterech lub pięciu semestrów zalicza się kolejne przedmioty i znacznie rozszerza poziom wiedzy i umiejętności w stosunku do studiów stopnia I.
Kończąc studia magisterskie trzeba napisać pracę końcową, a po uzyskaniu pozytywnej oceny obronić ją podczas egzaminu końcowego, który nazywany jest obroną pracy lub egzaminem magisterskim. Zakres przedmiotowy i tematyczny egzaminu jest bardzo szeroki – pytania komisji dotyczyć mogą pracy oraz całego programu studiów. Ocena pozytywna na obronie oznacza uzyskanie zawodowego tytułu magistra.
Znaczna część studiujących w Polsce decyduje się na realizację I i II stopnia studiów łącznie. Trwające pięć lat studia magisterskie nie mają wyraźnego podziału na dwa poziomy. W przypadku niektórych uczelni i kierunków okres trwania studiów jest dłuższy o jeden lub dwa semestry.
Jednolite studia magisterskie najczęściej podejmowane są przez młodych ludzi, tuż po maturze, albo po krótkiej jedno lub dwuletniej przerwie. Młodzi ludzie z reguły decydują się na studiowanie w trybie dziennym. Studia stacjonarne wymagają zamieszkiwania w mieście – siedzibie uczelni lub w niewielkiej, umożliwiającej codzienny dojazd odległości.
Nauka na studiach stacjonarnych organizowana jest w dni powszednie, a plan zajęć obejmuje głównie godziny poranne i wczesne popołudniowe. Z tego powodu studia stacjonarne nie zawsze są dostępne dla osób pracujących. Dla tej grupy studentów niektóre uczelnie proponują studia w formie wieczorowej, albo studia niestacjonarne, czyli zaoczne. Studia wieczorowe mają wykłady i ćwiczenia późnym popołudniem i wieczorem, a zaoczne gromadzą studentów podczas weekendowych zjazdów co dwa lub trzy tygodnie.
Ze względu na specyfikę procesu dydaktycznego, opartego w dużej mierze na zajęciach laboratoryjnych, niektóre uczelnie organizują studia wyłącznie jako studia stacjonarne. Jako klasyczny przykład można podać medycynę – studiowanie zaoczne ze znacznie ograniczonym czasem na zajęcia dydaktyczne nie daje w tym wypadku gwarancji na zdobycie określonych umiejętności.
Trudno sobie wyobrazić, że pacjentów skutecznie wyleczy lekarz – teoretyk, który posiada tylko wiedzę książkową. Podobne ograniczenia dotyczą kierunku weterynaria, farmacja i niektórych kierunków technicznych na politechnikach oraz uniwersytetach przyrodniczych (dawniej akademie rolnicze).
W roku 2017 w Polsce studiowało prawie 1 mln 300 tys. studentów. Z tej liczby ponad 852 tysiące to studenci studiów stacjonarnych.
Obok studiów wyższych i doktoranckich można w Polsce zdobywać dodatkowe kwalifikacje zawodowe na studiach zwanych podyplomowymi. Wstęp na te studia jest możliwy na niektórych kierunkach już dla licencjatów i inżynierów oraz bez ograniczeń dla wszystkich magistrów. Studia podyplomowe nie mają zazwyczaj charakteru stacjonarnego. Zdecydowanie najczęściej są to studia zaoczne.
Czasem spotyka się je w formie wieczorowej. Studia podyplomowe nie zmieniają poziomu wykształcenia. Poprzez rozszerzenie lub zmianę kwalifikacji dają możliwość zmiany statusu zawodowego – nowe stanowisko, nowy zawód, dobrze płatna posada. Na studiach podyplomowych co rok studiuje w naszym kraju ok. 170 tysięcy osób.
